Özet

Çocuk istismarı ve ihmali ile mücadele alanında öğretmenler; vakaların tespiti, raporlanması ve adli makamlara bildirimi konusunda önemli roller üstlenmektedir. Bu çalışmada öğretmenlerin söz konusu rollerini güçlendirmek için ihmal ve istismar konularıyla ilgili bilgi, beceri ve tutumlarının “Vaka Analizi ve Öyküleme Tekniği” ile geliştirilmesi amaçlanmıştır. “Vaka Analizi ve Öyküleme Tekniği”nin çocuk ihmali ve istismarı vakalarının yürütülmesinde gizlilik ilkeleri, vakaların geliş şekli, vaka sonrası destek sistemleri ve bildirim süreçleri gibi pek çok önemli unsur hakkında öğretmenlere yardımcı olacağı düşünülmektedir. Zira öğretmenler tarafından kabul gören doğru bilinen yanlışlar, bazen ikincil mağduriyetlere ve çocuğun travma süresinin uzamasına neden olabilmekte, gizlilik ilkelerinin ihlal edilmesi ile sonuçlanabilmekte ve adli süreçlerin gecikmesinden dolayı devlet erklerine olan güven zedelenebilmektedir. Bu nedenle öğretmenlere yönelik düzenlenecek eğitimlerin, yaşanmış olayların rehberliğinde ve verilecek tepkiler ve atılacak adımlarla ilgili olarak uygulamalı bir yaklaşımla ele alınması büyük önem taşımaktadır.
Çalışmanın başlangıç bölümü ProChild Projesi’ne, öğretmenlerin çocuk istismarının ve ihmalinin önlenmesindeki rollerine, çocuk istismarını tespit ve önlemeye yönelik öğretmen yeterliliklerinin geliştirilmesinin önemine ayrılmış, öğretmelerin ilgili sorumlulukları özlüce açıklanmıştır.
Çalışmanın birinci bölümünde; öğretmenlerin bilgi, beceri ve tutumlarının geliştirilmesine yönelik olarak; günlük hayat bağlamında intikal eden olaylardan; sosyal medya, sosyal ağlar, iletişim teknolojileri ve diğer dijital boyutları içeren spesifik olaylar derlenerek 3 vaka analizi formu hazırlanmıştır. Verilerin elde edilmesi, 2015-2020 yılları arasında intikal eden vakalardan konuya uygun olanların seçilmesiyle gerçekleştirilmiş olup, vakalarda özel isim, telefon numaraları, sosyal medya hesapları ve gerçek kişilerle ilgili hiçbir bilgi kullanılmamıştır. Bu yöntemle aranan amaçlar ve beklenen sonuçlar özlüce şu şekilde ifade edilebilir: “Çocuklar için internet kullanımının risklerine dikkat çekmek, mahremiyet eğitiminin önemini vurgulamak, çocuğun başına gelen her durumu, öncelikle aile ile paylaşmasının, paylaşamadığı durumlarda öğretmenlerine anlatmasının, fotoğraf, video, yazışma, ses kaydı vb. ile tehdit edilen çocuk ve ailenin hemen güvenlik birimlerine başvurmasının öneminin anlaşılmasını sağlamak, rehber öğretmenler ve okul yönetimi tarafından mağdur çocukla ilgili net bilginin en kısa sürede ulaştırılmasının yararlarını açıklamak, çocuğun ikincil mağduriyetlerinin önüne geçilmesini ve son olarak, alanında uzman paydaşlarla birlikte yapılması gereken adli işlemlerin gizlilik ilkelerine uygun olarak ve gecikmeksizin yerine getirilebilmesini sağlamak.” Her bir vaka 5N1K yöntemiyle analiz edilmiş olup, Vaka Analizi Doğru / Yanlış Kontrol Listesi ile birlikte vakalara ilişkin önerilere de yer verilmiştir.
İkinci bölümde, çocuk istismarının tespit ve önlenmesinde öğretmen yeterliliklerini geliştirme aracı olarak öyküleme tekniğinden yararlanılmıştır. Bu kapsamda aktarılan olaylar, 2015-2020 yılları arasında Çocuk Şube Müdürlüğü’ne intikal eden vakalar arasından derlenmiştir. Bu çerçevede psikolojik, fiziksel ve cinsel istismara örnek teşkil edecek 5 olay seçilerek yeterlilik geliştirme aracı olarak öyküleme tekniği ile kurgulanmıştır. Olaylar gündelik hayatta yaşanmış gerçek olaylardan aktarılmıştır. Olaylar yine gerçek kişiler etrafında gelişmiş ancak gerçek isimler kullanılmamıştır. Mekân olayın geliştiği çevredir. Genellikle kişilerin psikolojik özelliklerini ortaya çıkarmanın bir aracıdır. Öykülerde; okul, ev, park, hastane vb. yerler mekân olarak karşımıza çıkmaktadır. Olayların yaşandığı an, saat, gün, mevsim veya yıl gibi ifadeler metnin zaman çevresini oluşturmuştur. Olay veya durumları aktaran, anlatan kurmaca kişilik, ‘anlatıcı’ olarak adlandırılmıştır. Anlatıcının, aktardığı olayla ilgili ayrıntılara hâkimiyeti ve ayrıntıları aktarma biçimi ‘bakış açısı’ olarak ifade edilmektedir. Öykülerde, Kahraman Anlatıcı Bakış Açısı ve Hâkim Bakış Açısı kullanılmıştır. Olaylar edebi bir anlatım ile aktarılarak kişilerin psikolojilerinin ve iç dünyalarının daha iyi anlaşılması amaçlanmış, ailenin ve öğretmenlerin çocuğa yaklaşımı ve olayların kolluğa intikal süreci, olayın intikalinin öneminin daha iyi anlaşılması konusunda farkındalık kazandırılması hedeflenmiştir. Her bir öykünün ardından atölye çalışmalarına kaynaklık edecek nitelikte öyküye ilişkin sorulara ve ilgili önerilere yer verilmiştir.